Femke en haar vriend Bert mediteren regelmatig. Zij besloten zich op te geven voor een stilteretraite op Terschelling om te kijken wat er zou gebeuren, of het zou bevallen en of het een verdieping zou geven aan het meditatieproces.
De zon schijnt als de veerboot onze groep van zo’n twintig mensen overbrengt van Harlingen naar Terschelling. Vier dagen in stilte doorbrengen met Vipassana meditatie en contact met de natuur. Dat klinkt fijn. Bert en ik mediteren regelmatig en het leek ons een goed idee om eens langer in de stilte te verblijven.
Vipassana meditatie heeft z’n oorsprong in het boeddhisme en leidt de mens naar vrijheid, innerlijke vrede, heelheid of geluk. Niet door dit geluk te zoeken, maar door een einde te maken aan het lijden. Je kan zeggen dat de mens in principe altijd lijdt, want we reageren met voorkeur of afkeur op situaties waarin we verkeren. Als je iets hebt bereikt, voelt het goed en ben je bang het kwijt te raken, of je raakt eraan gewend en dan wil je weer iets anders. Je geconditioneerde ego beweegt zich op die manier tussen angst en verlangen en aan verlangens komt nooit een einde. Het gaat erom heelheid of geluk te ervaren door te ontdekken wie of wat je werkelijk bent, vrij van denken, lichaam, gevoel of emoties. Meditatie helpt je dit te herinneren. Oefening baart kunst.
Mediteren is allereerst een training in aandachtigheid. Je zit stil en concentreert je op een object, bijvoorbeeld de ademhaling. Vervolgens observeer je alles wat er verschijnt en je gebruikt dit als meditatieobject. Je laat dit toe, geeft eventueel je verzet op, om dan te ontdekken dat het weer verdwijnt, oplost, transparant wordt. Een spontaan proces, dat inzicht geeft in de vergankelijkheid van de verschijnselen. Een kijkje in je ware natuur die ‘leegte’ is, waarin spontaan iets verschijnt. Je hoeft hier niets voor te doen. Zo kom je tot waarachtig inzicht.
Tijdens de boottocht horen mijn partner en ik de komende dagen niet bij elkaar op de kamer mogen slapen. Dat is beter voor het proces. Een kleine tegenvaller, jammer maar helaas. Gedurende de fietstocht naar onze bestemming en het eerste avondmaal mag iedereen nog praten. Daarna nemen we voor vier dagen het nobele stilzwijgen in acht en volgen de eerste loop en zitmeditatie. Na de instructies van de leraar geven we ons over aan de drie ‘toevluchten’ die bij de retraite horen:
Minstens vier keer per dag drie kwartier zitmeditatie en vier keer per dag drie kwartier loopmeditatie. Dat is minstens zes uur per dag! Daarnaast ben ik geblesseerd, ik kan niet makkelijk zitten. Help! Adem in, adem uit. Dit hou ik niet vol. Wie houdt vol, wie is er bang? Hoe ziet de angst eruit. Laat het maar komen. Kijk het maar aan. Laat het maar los. Vergankelijkheid van verschijnselen. Het concept is duidelijk, maar loslaten … ho maar! Kan ik na al die jaren yoga en meditatie nu nóg niet loslaten. Ik oordeel. Oordeel over oordeel. Oordeel is maar een idee. Hoezo maar een idee, mensen hebben nu eenmaal ideeën. Waarom moet ik eigenlijk loslaten, wie houdt wat vast. Analyse. Ingewikkeld. Wanneer gaat het belletje, ik wil bewegen. Wie wil dit? Wat een gedoe, dit navelstaren. Ik kan beter gewoon iets gaan doen. Waarom doe ik dit mezelf aan. Hoezo mezelf? Wat is zelf. Adem in, adem uit. Waar doe ik nou moeilijk over. Adem gewoon door. Pfffff, zucht. Oordeel. Even kijken hoe iedereen erbij zit. Doe dat nou niet, hou je met jezelf bezig. Laat maar gaan … een moment rust, stilte. Wie observeert wie? Observeert het bewustzijn nu het bewustzijn?
Zo gaat het ongeveer twee dagen door. Het komt allemaal langs … irritatie … verveling … vergelijken … weerstand. Ook het eten in stilte valt tegen. Eten is toch een sociaal gebeuren? Is dat zo? En in plaats van ’s middags de natuur in, zou ik liever naar het dorp gaan om een ijsje te eten. Ik hoef niet zo streng te zijn voor mezelf, toch? Hou op, het is een retraite, geen vakantiereisje! Op sommige momenten in de natuur is er meer stilte en overgave. Dat voelt goed. Ben ik daar dan weer aan gehecht? Gedachte. Wat ben ik toch een neurotisch type. Identificatie. Laat maar gaan…
De leraar vertelt en wij mogen vragen. Deze dagelijkse gesprekken in de groep van zo’n drie kwartier zijn een welkome afwisseling. De onderwerpen zijn: natuur, verstilling en spontaniteit. Heel kort gezegd gaat het erom dat het leven vanzelf gaat, dat alles vergankelijk is en er geen ‘ikje’ is dat iets kan controleren. Het ik is in feite alleen iets dat uitdrukking geeft aan ons handelen. Het lijden komt voort uit de gehechtheid aan het ik als geconditioneerd ego en je identificatie hiermee. Onthechting vindt plaats door met vertrouwen, inzet, concentratie, opmerkzaamheid en ontstane wijsheid je weg te vervolgen. Vooral het verhaal over vertrouwen raakt me. We krijgen handreikingen hoe dit vertrouwen mee te nemen in het dagelijkse leven. Reflecteer op ‘je zegeningen’. Mediteer in een groep. Lees inspirerende boeken. En zie iedere omstandigheid in je leven als leraar: ‘Het is zoals het is’ en hoe ga ik hier vervolgens mee om.
Het breekpunt komt de derde dag. In plaats van contact met de natuur en loopmeditatie doe ik yogaoefeningen om spanning op te lossen. De leraar maakt een opmerking: ‘Zie je de zee wel?’ Oeps! doe ik het niet goed? Tjonge jonge, wat kan ik mezelf dwarszitten. Pijn. Begrip. Verdriet. Laat maar los. Ontspanning. Rust!
Het gezamenlijk zingen van mantra’s op de laatste dag lost ook wat op. Leren leven is leren loslaten. Het is helemaal goed zoals het is, op dit moment. De retraite heeft me hier weer aan herinnerd en met vertrouwen ga ik verder. De motivatie is aanwezig. Dit pad past bij me. Oefening baart levenskunst.
De retraite werd via de Stichting Inzichts Meditatie (SIM) geboekt en geleid door Dingeman Boot.
Femke Dekkers
Gepubliceerd in Tijdschift van de SIM en in het Tijdschrift voor Yoga